شصت و پنجمین نشست ادبی گیومه با محوریت بررسی جایگاه زبان در شعر برگزار شد.
شصت و پنجمین نشست کانون ادبی گیومه عصر روز گذشته با موضوع چگونگی زبان شعر با حضور رضوان ابوترابی، اکبر کتابدار، محسن محمدی، محمد امینی، فرزانه مختاری، رضا امینی، اعضای کانون گیومه و… با مدیریت و کارشناسی امید بیگدلی در فرهنگسرای رازی برگزار شد.
بیگدلی ضمن ابراز خرسندی از برگزاری نشست شصت و پنجم گفت: نظرات مثبتی حول محور نشست قبل دریافت کردم. با توجه به اینکه جلسه گذشته در خصوص مجله ادبی سکوی شعر صحبت شد، بازخوردهای بسیار خوبی دریافت کردیم. هر شاعری که وارد گیومه شود و نیاز به دیده شدن داشته باشد، قطعاً در گیومه دیده می شود.
مدیر مسئول این مجله افزود: شماره دوم ماهنامه ادبی سکوی شعر در حال ویراستاری است و ظرف ۱۰ الی ۱۵ روز آینده منتشر خواهد شد.
بیگدلی ادامه داد: هدف مان از تاخیر در منتشر کردن شماره دوم این بود که مخاطب خود را رصد کنیم و ببینیم چقدر مخاطب داریم و برای ارتباط و ارائه بهتر مجله به مخاطب برنامهریزی کنیم. . فاصله ای که بین شماره اول و دوم به وجود آمد باعث شد دریابیم که خیلی از مخاطبان ما در شهرستان ها هستند. همچنین در حدود ۱۸ شهر این مجله خریداری شده است. با پیگیری های فراوان توانستیم از هزینه ارسال مجله برای مخاطبان کم کنیم. درواقع مخاطب ماهنامه فقط با پرداخت ۲۰ درصد هزینه ی پست میتواند ماهنامه را خریداری کند. ضمن اینکه با توجه به هزینههای بالای انتشار مجله، در شماره های بعدی افزایش قیمت را خواهیم داشت.
وی خاطرنشان کرد که ماهنامه را هم میتوان از طریق فضای مجازی و هم به واسطه مراکز فروش تعیین شده تهیه کرد.
رضوان ابوترابی از وضعیت نقد و زبان نقد گفت و اضافه کرد: اغلب منتقد میگوید و نقد میکند ولی راه درست را نشان نمیدهد. گاهی اوقات نسخههای ما ابهام برانگیز تر از خود شعر و اثر است. هرکس برای شعر تعریفی دارد. حکم متقن برای شعر صادر نشده است که بخواهیم با آن حکم سنجش کنیم. هدف همه ما زیباتر شدن شعر است.
محمد امینی از دیگر مهمانان حاضر در نشست نیز اضافه کرد: درست است تعریفی برای شعر نداریم، ولی به صرف وجود یک اعجاز نمیتوان گفت که شعر به وجود آمده است. اگر خلاف این بود پس تمام مطلب هایی که در رمان ها وجود دارد شعر هستند. قطعاً تفاوتی در زبان وجود دارد که متنی را شعر میکند و متنی را خارج از دایره شعر قرار میدهد. برای اینکه مطلبی را شعر بنامیم باید به زبان توجه کنیم.
فرزانه مختاری یکی دیگر از شاعران حاضر نیز اضافه کرد: شعر در جایی تجلی پیدا میکند که تخیل رها شود. زبان باید به سطحی برسد که کلمات رها شوند و نباید به شکلی پیش رفت که قلم و کاغذ به دست گرفت و شروع به شعر گفتن کرد، بلکه سطح زبان به حدی باشد که دنبال شعر گفتن نباشیم و به صرف برون ریزی کلمات شعر پدید بیاید.
محمد امینی در جواب صحبت های مختاری اضافه کرد: زبان ماحصل تجربه است. نباید بنشینیم زبان را بسازیم و بعد شعر بنویسیم. بنابراین نیاز نیست اول زبان ساخته شود سپس به سراغ پدیدآوردن شعر رفت. زبان هیچ وقت به سطح کامل نمی رسد. انسان همیشه در حال ساختن و آموزش زبانی است و نمی توان تجربه زبانی گذشته را آموخت و در زمان آینده از آن تجربیات استفاده کرد.
در همین راستا ابوترابی اضافه کرد: ادبیات خودمان آنقدر غنی است که نیازی به الگو قرار دادن اسطوره های بیگانه و قدیمی نداریم. ولی متاسفانه ما هنوز درگیر تعاریف و بحث های کلیشه ای حول محور زبان و شعر هستیم. ما خودمان ادبیات بزرگی داریم. سهراب سپهری داریم که به آن کم توجهی میشود و به سراغ حواشی می رویم.
اکبرکتابدار مهمان ویژه این نشست در خصوص زبان و ویژگی های زبانی گفت: زبان باید آراسته باشد اما به صرف آراستگی نمیتوان گفت که وارد مطلبی ادبی شدیم. اما وقتی که مبالغه هم به آن اضافه شود میتوان گفت که وارد حوزه ادبی شدهایم. با آرایه های ادبی کلام و ادبیات شعر می شود. یکی از تعاریف ادبیات این است که مانعی بر سر راه شنونده بسازد تا خود جستجو کند و به مفهوم برسد، همین که به ادبیات و کلام، رمز و راز داده شود ادبیات، شعر می شود.
بیگدلی نیز ادامه داد: در نهایت شعر یک محصول تجربی است نه علمی که اگر غیر از این بود قطعاً یک فرمول برای آن ساخته بودند. شعرا از فلاسفه یک قدم جلوتر هستند. شعر سپید باید آورد شاعرانه داشته باشد و شعر باید وضعیت جدیدی به مخاطب بدهد.
کتابدار نیز اضافه کرد: ما در ایران فارسی صحبت می کنیم. در افغانستان در تاجیکستان هم فارسی حرف می زنند. زبان فارسی متفاوت است چینی ها چند زبان دارند اما همه می گویند زبان ما چینی است. زبان معیار عاری از آرایه ادبی است. البته در زبان معیار هم ممکن است آرایه ادبی به کار رود مثل نهج البلاغه، زبان آرگو یا زبان مخفی هم در برخی از زمان ها وجود دارد و آن زبانی است که جوان ها و مردم باب می کنند که در مقطعی به وجود میآید و سپس از بین می رود و یک زبان فوق معیار هم داریم که شاعر و نویسنده آن را میسازد و البته باید ۴ علت و اصل ( علل اربعه) را داشته باشد. یعنی علت مادی و علت صوری علت فاعلی و علت غایی. از این بین علت غایی مهم است. چرا که هدف را بیان می کند و به این موضوع می پردازد که قرار است چه استفاده ای از اثر برده شود. زبان ادبی زبانی برخاسته و بالفعل است و زبانی است که نویسنده و شاعر باید آن را پرورش دهد و باید کاری کند که از حالت عادی زبان خارج شود، باید نوعی برجستگی در زبان ایجاد کند. عده ای عقیده دارند برای اینکه زبان ساخته شود باید برجسته سازی اتفاق بیفتد. تعدادی هم اعتقاد دارند با استفاده از آرایه های ادبی زبان ادبی ساخته نمی شود، اما به این موضوع اشاره میکنند که مبالغه میتواند شعر را بسازد. به طور مثال “عبادت بجزخدمت به خلق نیست” در اینجا به خاطر مبالغه ای که وجود دارد این اثر را شعر می کند نه آرایه ادبی که در آن است. در نتیجه وقتی مبالغه در اثر دیده شود می توان به آن لقب شعر داد.
در ادامه ابوترابی به این موضوع اشاره کرد که اگر زبان شعرها به هم شبیه شود و به گونهای باشد که گویی همه از روی هم می نویسند ضعف زبانی تلقی میشود.
امید بیگدلی گفت مهمترین هدف جلسه همین بود که به این موضوع برسیم که ما در عصر ضعف زبانی به سر میبریم.
کتابدار در پایان اضافه کرد: این تفکر و تصور که خیلی ها سعی می کنند شبیه فلان شاعر شوند بسیار اشتباه است.
در ادامه این نشست شاعران به شعرخوانی پرداختند و شصت و پنجمین نشست ادبی شعر گیومه به پایان رسید.
خبرنگار: حمید رهدارپور
عکاس: محمد جواد مهمانی