اختصاصی ترنم شعر/ با سامی تحصیلداریِ متولد آذر63، فارغ‌التحصیل رشته‌ی کارگردانی، ترانه‌سرا، نویسنده و کارگردان، درباره روند کتاب‌های خود و وضعیت ترانه‌ی حال حاضر به گفتگو نشستیم.
تحصیلداری که تا به حال، ترانه‌های زیادی از او اجرا شده‌است درباره‌ی مارکت ترانه و سلیقه‌ی نسل جدید نیز صحبت می‌کند.
تحصیلدای درمورد روند کتاب‌های خود گفت: “کتاب اول، شاید برای شما هم اتفاق بیافتد، نشر آینور در دو فصلِ ترانه‌های اجرا‌شده و اجرا‌نشده به چاپ رسید، که مقدمه‌ی آن توسط عبدالجبار کاکایی نوشته شده‌بود که برای من بسیار ارزشمند و لذتبخش بود. از نظر من کتاب اول باید چاپ شود تا فصل جدیدی از نوشتن برای نویسنده یا شاعر شروع شود، نقد شود و پوست‌اندازی کند.”
درپاسخ به این سوال که آیا او هم مانند بسیاری از شاعران که خودشان کتاب اول خود را دیگرنمی‌پسندند، کتاب اول خود را دوست ندارد؟ گفت: ” من سه کتابم را به یک اندازه دوست دارم و فقط می‌گویم اتفاقِ کتاب اول باید بیافتد تا شاعر بتواند خودش را محک بزند و اصلاح کند. چون شما در جلسات شعر فقط یک شعرتان نقد می‌شود اما وقتی مجموعه چاپ و نقد می‌شود کلیت شعر و زبان شما به چالش کشیده می‌شود.”
در ادامه توضیحاتش درخصوص روند کتاب‌هایش در پاسخ به این سوال که پس از چاپ کتاب دوم خود با انتشارات نگاه، چرا نشر تازه‌کار دالاهو که احتمالا کتاب آذر63 اولین کتاب چاپ‌شده اش است را انتخاب کرده، ادامه داد: “من مجموعه آماده‌ی چاپ دیگری هم‌اکنون دارم و نشر دالاهو برخلاف تصور شما یک نشر قدیمی است که به تازگی مدیریت آن عوض شده و با کاکایی است. من از تغییر مدیریت آن خوشحال بودم و می‌توان گفت این انتخاب یک دِینِ شاگرد‌استادی بوده است و از چاپ کتابم در این نشر خوشحالم.”
شاعر آذر63 درمورد دکلمه‌هایی که در صفحه‌ی مجازی خود منتشر می کند توضیح داد: “من دکلمه‌ی کارهایم را برای یک دست بودن صفحه به‌صورت فصل به فصل انجام می‌دهم برای مثال یک فصل کامل شعر، یک فصل ترانه یا سپید و…”
او ادامه داد: “اکثر دکلمه‌های جدید صفحه از دومین کتابم به نام “برای آینده” است، به‌دلیل اینکه قرار بود آذر63 چاپ شود، من این ترانهها را دکلمه کردم و در صفحه ام قرار دادم تا مخاطب هم آشنایی بهتری با ترانه‌های من پیدا کند و هم بعد از چاپ آذر63 بتواند مرا قضاوت و نقد کند که این برای من باعث پیشرفت خواهد بود. برعکس بسیاری از دوستان، من از قضاوت و نقد کارهایم خوشحال می‌شوم چون این اتفاق همیشه باعث ارتقاء من بوده‌است.”
در ادامه تحصیلداری در خصوص اوضاع ترانه امروز گفت: “ما یک‌سری مسائل را باهم قاطی می‌کنیم. موسیقی و ترانه‌ی بد از دهه‌ی 30 تا به الان بوده و فرقی نکرده‌است. امروزه مخاطب تغییر کرده و موسیقی امروز موسیقیِ استایل است نه موسیقیِ ژانر!
ذهن انسان پس از ده سال، پذیرش نوعِ جدید موسیقی را ندارد و حس می‌کند آن موسیقی خوب نیست اما خیلی از موسیقی‌هایی که هم سن‌وسال‌های من نمی‌پسندند، موردپسند جوانان دهه‌ی 80-90 است. اما با این وجود و تعدد کار ما می‌توانیم حق انتخاب داشته باشیم که چه کاری را گوش دهیم.”
ترانه سرای کتاب “برای آینده” در پاسخ به این سوال که آیا ترانه اصول خاصی دارد که ترانه شناخته شود یا خیر؟ گفت: “ترانه لزومی ندارد از اصول شعر پیروی کند و هرچیزی که روی آهنگ بنشیند و مخاطب داشته باشد را می‌توان به عنوان ترانه پذیرفت. اما درخصوص ارزش ترانه باید بگویم نزدیک15سال است که ترانه می‌نویسم، در این مدت دوستان و همکاران زیادی را دیدم که سخت کار کردند و به جایگاهی رسیدند اما الان جایشان داخل مارکت موسیقی به‌دلیل تصمیم‌گیری‌های ارشاد برای سطح ترانه و موسیقی خالی است. شاید بتوان گفت به کارهای ضعیف‌تر بنا به تصمیماتشان راحت‌تر مجوز داده می‌شود اما در همین دوره کار‌هایی هم وجود دارند که بتوان گزینش‌شان کرد.”
او در ادامه درمورد دلایل ماندگاری موسیقی دهه40-50 در مقایسه با موسیقی امروز توضیح داد: “در دهه 40-50 ترک‌هایی تولید شد که باعث پرورش ذهن مخاطب شد. ما دهه شصتی‌ها باید یک سال منتظر می‌ماندیم تا آلبوم جدید خواننده‌ها بیرون بیاید که حداکثر شامل 10ترک بود. آن زمان ما 20 خواننده برند داشتیم، یعنی هرسال ما فقط200 قطعه ترانه برای گوش دادن داشتیم و یک سال مجبور بودیم 200 قطعه را گوش بدهیم و باهمه‌ی آنها خاطره سازی کنیم. دیگر به این موضوع فکرنمی‌کردیم که آیا این کار ضعیف است یا خیر. مثلا یک ترانه غم‌انگیز موسیقی شادی داشت یا… اما همین‌ها برای ما خاطره‌ساز شده‌اند. درمورد ترانه امروز هم نباید سریع قضاوت کنیم که ماندگاری ندارند، باید بگوییم بگذارید20سال از آن کار نیز بگذرد شاید کار ماندگاری بود.”
سامی تحصیلداری اضافه کرد: “دومین دلیل ماندگاری ترک‌های دهه50 این بود که ما با ضبط صوت آنها را گوش می‌دادیم و مجبور بودیم برای رسیدن به ترک موردعلاقه‌مان تمامی ترک‌ها را گوش بدهیم، پس تمامی کارها شنیده می‌شد. اما الان شاید از یک آلبوم فقط یک ترک را بخواهیم گوش بدهیم و بقیه ترک‌ها نشنیده باقی بمانند.
نسل الان سمت مثلث قوی ترانه مدرن که پایه‌گذار آن سه شخص اردلان سرافراز، ایرج جنتی عطایی و شهیار قنبری بود، نرفت و این مثلث پاسخ اندیشه‌های نسل جدید را نمی‌داد. در کل ما هم الان هم دهه50 ترانه بد داشتیم اما مطالعه‌گر بودیم و کار ارزشمند را گزینش می‌کردیم، الان نوع مطالعه و سلیقه نسل جدید تغییر کرده. دلیل آخر هم این است که بسیاری از ترانه‌های استاندارد و خوب بدلیل نداشتن رابطه‌ی ترانه‌سرا مجوز نمی‌گیرد و هرچه رابطه در این کار بهتر باشد اجرای آن راحت‌تر است!”
در ادامه ترانه‌سرای تیتراژ سریال “شاید برای شما هم اتفاق بیافتد”، درمورد دست و پاگیری ممیزی‌های ارشاد و تاثیرات آن روی ترانه‌هایش گفت: “از یک جایی به بعد به این محدودیت‌ها عادت خواهی کرد. اگر قرار است در ایران کار کنی پس باید قوانینش را هم بپذیری و بعد از یک مدت اصطلاحاً قلق کار دستت می‌آید. حتی برای من توفیق اجباری می‌شود که چند مدل کار بنویسم، برای مثال: یک مدل برای مارکت، یک مدل برای دل خودم که بیشتر گرایش به شعر‌محاوره دارد و یک مدل هم برای صداوسیما! همچنین ارشاد موسیقی و ترانه و کتاب نیز جدا است و شما باید چندین سلیقه را بشناسی و براساس آنها بنویسی. مورد دیگری که می‌توانم به این موضوع اضافه کنم ضرب‌المثل معروفمان است که می‌گوید:”آدمها در محدودیت ستاره می‌شوند.” من با محدودیت‌ها مشکل ندارم و اعتقاد دارم این محدودیت‌ها فقط برای کشور ما نیست و بسیاری از کشورها چهارچوب سفت و سختی برای ترانه و موسیقی‌شان دارند. باید بگویم این محدودیت‌ها همان‌قدر که دست‌وپاگیر هستند همان‌قدر هم ذهن را خلاق می‌کنند.”
ترانه‌سرای متولد آذر63 درموردکتاب جدیدش به نام “آذر63” هم توضیحاتی را ارائه کرد: “سومین کتاب من است و عزیزترینشان. من آدم خوددوستی هستم و هربار که نام کتاب را می‌بینم حس می‌کنم روز تولدم است! آذر63 شامل 45 ترانه است با پیشگفتار عبدالجبار کاکایی و مقدمه هم مانند “برای آینده” از خودم است و خیلی از حرف‌هایم را در مقدمه کتاب‌هایم زده‌ام. برای مثال در مقدمه کتاب “برای آینده” تعریف خودم را از ترانه نوشتم.
کار اجرا‌شده در این کتاب 5 عدد است و فضا و لحن کتاب گرایش به شعر محاوره دارد.”
در ادامه او با اشاره به مقدمه کتاب “برای آینده” از تفاوت شعر محاوره و ترانه گفت: “یکی از عمده‌ترین تفاوت‌های ترانه و شعر این است که ترانه برخلاف شعر دارای پیش‌اندیشی است، پیش‌اندیشی به موسیقی و صدا. ترانه لزوما احتیاجی به پیروی از شعر ندارد و از شعر نیز جدا نیست، مایعی است که آن را در هر ظرفی بریزیم به همان شکل درمی‌آید.”
تحصیلداری با اشاره به اینکه تمام عواید فروش کتاب آذر 63 به موسسات خیره اهدا می‌شود، افزود: “جا دارد از امیرحسین کاکایی بابت تمام تلاش‌هایی که برای آذر ۶۳ کشید تشکر کنم که برادرانه با وسواس زیاد و صبر بالا، تمام بدخلقی‌های من را تحمل کرد و آذر ۶۳ را بدنیا آورد. یک تشکر ویژه از عبدالجبار کاکایی بابت عنایتشان به بنده و نوشتن پیشگفتار آذر ۶۳ دارم و یک تشکر ویژه‌تر هم از همراهیِ همیشه بی‌دریغ و روحیه بخش همسر عزیزم دارم.”
او در نهایت هم از ترنم شعر گفت: “و اما ترنم شعر؛ این رسانه را دوست دارم، نه بخاطر حرفه‌ای بودنتان، شما با دلتان کار می‌کنید و با دلتان برای ادبیات زحمت می‌کشید و این زیباترین و ارزشمند‌ترین نوع کار کردن است. از شما خانم سبا خورشیدی عزیز و خانم مرجان شیخ‌حسنی بسیار ممنونم و برای شما و همکارانتان آرزوی سلامتی دارم.”
خبرنگار: سبا خورشیدی
