اختصاصی ترنم شعر/ آیین رونمایی از کتاب طرز طنز اثر صابر قدیمی همزمان با صد و چهل و سومین نشست دگرخند، عصر روز گذشته در سالن استاد فردی حوزه هنری با اجرای مهدی فرج‌اللهی برگزار شد.
در ابتدای این نشست صابر قدیمی درباره کتاب طرز طنز گفت:” زمانی که وارد ارشد شدم، دغدغه‌ام این بود که پایان‌نامه‌ای جذاب داشته‌باشم. ما در حوزه بلاغت طنز تا کنون آثار منسجمی نداشتیم. آثاری که استادان گرانقدر در این حوزه گردآوری کرده‌اند، اغلب کشکولی بوده از اتفاقاتی که طنز رقم زده‌است.”
محقق و مولف این کتاب ادامه داد:”به عنوان مثال کتاب اسرار و ابزار طنزپردازی باوجود بیان مسائل متعدد، اصلا کتاب منسجمی نیست. وقتی من می‌خواستم با طنز آشنا شوم، کتاب منبع کاربردی‌ای وجود نداشت. در کنار این مشکل، مشکل دیگری هم بود و آن اینکه در صنایع بدیع و آرایه‌های ادبی یک‌سری نمونه‌های مشخص وجود داشت که همه از آن‌ها استفاده کرده بودند و ما با مثال‌ها تکرار شونده طرف بودیم. این موضوعات را کنار هم قرار دادم و بعد از مشورت با اساتیدم به این نتیجه رسیدم که کاری تحقیقاتی پیرامون ابزارهای بدیعی شعر طنز معاصر انجام دهم که در نهایت به طرز طنز تبدیل شد.”
شاعر کتاب شعر طنز دار فانی افزود:” در سه دوره تاریخی مشروطه، پیش از انقلاب و پس از انقلاب، یک طنزپرداز به عنوان نماینده انتخاب شده‌است. در دوران مشروطه ایرج میرزا و پس از انقلاب مرحوم زرویی انتخاب قطعی من بودند و در دوران پیش از انقلاب گزینه‌های خوبی داشتیم مانند ابوتراب جلی و ابوالقاسم حالت که در نهایت برای این دوره جناب جلی انتخاب شدند.”
او در پاسخ به این پرسش که چرا پنجاه و دو شگرد را در کتاب بررسی کرده‌است عنوان کرد:” از بین آرایه‌های بی‌شماری که در کتبی مانند ابدع البدایع موجود بود با کمک اساتید، ما در کاربردی‌ترین صنایع به عدد پنجاه و دو رسیدیم.”
در ادامه رییس دفتر طنز حوزه هنری در خصوص کتاب طرز طنز مطالبی را عنوان کرد:” ما کتب عروض و قافیه زیادی داریم که اگر دقیق شویم در تمامی آن‌ها در نهایت به 4،5 کتاب مرجع می‌رسیم. شاید ببینیم که چند نویسنده چند جایی خلاقیت به خرج داده‌اند اما در مجموع اینگونه نیست و تمامی کتب الگوبرداری شده‌است. اما ما در این کتاب با نمونه‌های تازه‌ای روبرو هستیم و مثال‌ها برایمان تکراری نیست.”
ناصر فیض افزود: ” به عقیده من انتشار کتبی از این دست بسیار تاثیرگذارتر و مهم‌تر از انتشار مجموعه اشعار است.”
صابر قدیمی با تشکر از ناصر فیض در خصوص صحبت‌های او گفت: “سعی هم بر این بوده نمونه‌های کتاب، نمونه‌های طنز باشد.”
دکتر اسماعیل امینی نیز صحبت‌های خود را در خصوص شعر طنز شروع کرد: ” نسبت بلاغت با طنز کمی ناشناخته است. از گذشته خطایی بوده در شناخت طنز به عنوان یکی از گونه‌های شعری. به این شکل که می‌گفتند این شعر جدی‌است و آن شعر غیر جدی! بنابراین وقتی به شعر غیر جدی می‌رسیدند اهمیتی به بلاغت در آن نمی‌دادند و می‌گفتند این شعر جدی نیست پس بلاغتش هم جدی نیست. اساسا اینگونه نیست و طنز در مقابل جد نایستاده بلکه طنز بسیار هم جدی است. شعر طنز هم در اهدافش جدی است، هم در زبان، هم در ساختار ادبی و هم در اندیشه. تنها تفاوتش این است که در دلالت‌ها جدی نیست.”
در ادامه او با اشاره به تحقیقات آماری کتاب، نقدهایی را به وضعیت پذیرش مقاله در سطح دانشگاهی وارد کرد: “تحقیقات آماری‌ای در کتاب بود که به عقیده بنده هیچ نیازی به آن‌ها وجود نداشت. اما این ریشه در نظام آموزشی ما دارد که متاسفانه دست کسانی افتاده که دانش‌آموخته علوم ریاضی و تجربی اند. بنابراین مقاله‌نویسی را هم به مضحکه‌ای بدل کردند که مقاله شما باید این میزان کلمه داشته‌باشد و به این شکل باشد! یعنی مقاله ساختار یک فرم اداری به خود گرفته‌است. ما در علوم انسانی نمی‌توانیم این‌ها را رعایت کنیم! از بزرگان ما مقالات علمی دقیقی موجود است که یک صفحه است. مقاله دیگری هم هست که صد و پنجاه صفحه دارد.”
شاعر کتاب دلقک و شاعر دربار ادامه داد: “به عقیده من صابر قدیمی باید همت کند و در چاپ بعدی کتابش جای آمارهای توصیفی از تحلیل استفاده کند. یعنی بجای اینکه در کتاب بخوانیم که جناس در شعر ایرج میرزا هشتاد بار آمده در شعر فلانی پنجاه بار، در کتاب بخوانیم که جناس به شعر ایرج میرزا این کمک‌ها را کرده‌است. اصلا این جناس یار شاطر بوده یا بار خاطر؟!”
او که دکترای ادبیات دارد صحبت‌های خود را با یک نقد جدی به اتمام رساند: “ویراستاری کتاب واقعا ضعیف بود. ویراستار گویا با ادبیات ارتباطی نداشته و خیلی مکانیکی ویراستاری کرده‌است. مثلا در جایی “مه‌رو” را “مهر و” ویرایش کرده‌است! حیف است این همه زحمتی که آقای قدیمی کشیده‌اند، زحمتی که بیش از حد یک پایان‌نامه بوده، اینگونه خدشه‌دار شود.”
در ادامه نوبت به سید جعفر میراکبری رسید تا پیرامون کتاب دقایقی صحبت کند: “ما با کاری تحقیقی روبروییم در حالیکه اکثرمان حوصله کار تحقیقاتی را نداریم. اکثر کتاب‌هایی که نام تحقیقاتی به پیشانی‌شان هم خورده حاصل یک پایان‌نامه بوه‌است.”
او ادامه داد: ” بدون علاقه گرد ادبیات گشتن کار بیهوده‌ای است. حال می‌خواهد کار تحقیقی باشد یا خلاقه! به عقیده من کسانی که وقت گذاشته‌اند و به هر نحوری کار تحقیقاتی کرده‌اند، ایثار کرده‌اند!”
دکتر بهمن بنی‌هاشمی با اشاره به صحبت‌هایی که با صابر قدیمی زمان نگارش پایان‌نامه‌اش داشت، صحبت‌های خود را شروع کرد و ادامه داد: “بلاغت ما از گذشته مبتنی بر اسم گذاری بوده‌است. بجای اینکه کدگشایی شود، کدگذاری شده‌است! یعنی در محیطی بجای اینکه بگوییم هرچیزی که حایل شود بین دو محیط دیوار است گفتیم هرچیزی که از بتن و … درست شده باشد دیوار است! این سبک برخورد، ایرادات زیادی دارد و می‌تواند تا بی‌نهایت ادامه پیدا کند. اما اگر کدگذاری را کنار بگذاریم، می‌بینیم خیلی از دسته‌بندی‌ها کاهش پیدا می‌کند.”
این پژوهشگر ادبی افزود: “دوست داشتم صابر قدیمی از زاویه کدگشایی به ابیات نگاه می‌کرد.”
او در ادامه به نقد بخشی از کتاب پرداخت: “دلیل عکس، اولین بار توسط دکتر شمیسا مطرح شد. دلیل عکس یعنی ما برای اثبات حرف خود دلیلی را بیاوریم که عکس حرف ما را اثبات می‌کند. در اینباره نظرم را به صابر قدیمی هم گفته بودم و معتقدم مثال‌های خوبی آورده نشده‌است.”
صابر قدیمی در پاسخ به مباحث مطرح شده توسط بهمن بنی‌هاشمی گفت: “برای اینکه یک مقاله علمی ثبت شود باید به مراجع علمی مراجعه شود. این معضل در بلاغت ما و زبان عرب وجود دارد. از زبان‌شناسی به ادبیات جناب صفوی شاید نزدیک‌ترین مرجع به صحبت‌های بهمن بنی‌هاشمی باشد ولی در مجموع ما مرجعی را نداشتیم که انقلابی در این زمینه کرده‌باشد تا من بتوانم به آن مراجعه کنم.”
اشراقی در خصوص کتاب جدید صابر قدیمی گفت: “قدیمی اهل دانش و فضیلت است و اگر چیزی منتشر کرده قطعا از فیلتر‌های خود عبورش داده‌است. می‌توان گفت بدون شک این کتاب، کتاب مفیدی خواهد بود.”
در نهایت عبدالله مقدمی قسمتی از مقدمه استاد زرویی که برای کتاب طرز طنز نوشته شده بود را قراعت کرد.
در ابتدای جلسه از حاضرین خواسته شده بود آرایه‌های یک بیت خوانده شده از ایرج میرزا را یادداشت کنند تا بین کسانی که به درستی به آرایه‌های بیت اشاره کرده‌اند پنج کتاب قرعه‌کشی شود. در انتها به پنج نفر از حاضرین، کتاب طرز طنز با امضای مولف اهدا شد.
صابر قدیمی در حاشیه نشست در خصوص انتخاب حوزه هنری برای چاپ کتابش به ترنم شعر گفت: “خیلی از طنزپردازان از دفتر طنز کار خود را آغاز کردند. استاد زرویی دفتر طنز را راه‌اندازی کرده‌اند و یک احساس خاصی نسبت به آن داشتم.” او با همان روحیه شوخ‌طبعی خود ادامه داد: “کتاب اگر به همین شکل به ارشاد می‌رفت قلع و قمع می‌شد.”
طنزپرداز خوب کشورمان با اشاره به اینکه نوشتن این کتاب حدود دو سال و نیم زمان برد، گفت: “در این راه دکتر فرهاد طهماسبی به‌عنوان استاد مشاورم، مرحوم زرویی و دکتر اسماعیل امینی بیشترین کمک را به من کردند.”
انتشارات سوره مهر هم برای حاضرین در جلسه رونمایی کتاب طرز طنز تخفیف 25 درصدی در نظر گرفت.
لازم به ذکر است که کتاب طرز طنز نتیجه تلاش‌های صابر قدیمی برای پایان‌نامه مقطع کارشناسی ارشد است. پایان‌نامه‌ای که جزو پایان‌نامه‌های برتر سال توسط وزارت علوم معرفی شد.
خبرنگار و عکاس: محمدرضا داداشی آذر
