از ظرفیت‌های زبان کهن استفاده می کنم

بله خیلی‌ها را دیده‌ام که اشعار فلسفی شما را خالی از عاطفه می‌بینند چرا شعر عاطفی و احساسی عاشقانه اینقدر کم می‌سرایید؟
 
به گمانم تعریفمان از عاطفه خیلی متفاوت است. عواطف انسانی محدود به محبت و مهر نیست. هر معنایی در ذهن بارِ عاطفی خاصّی دارد. این بارِ عاطفی ممکن است خشم باشد، ترس باشد، حیرت باشد، شک و تردید باشد. معمولا آنچه می‌سرایم حاصل نوعی برانگیختگی عاطفی است. آنچه در نظر شما و مخاطبانی که فرمودید موضوعاتی فلسفی نام گرفته، دغدغه‌های حقیقی من است. نقاب نیست. شاید اگر بخواهم باب میل مخاطب بسرایم لازم باشد ابتدا خودم را فریب بدهم و در نقش دروغینی که دیگران برایم نوشته‌اند فروبروم. هرچند قبول دارم که مخالفت با عموم هم نقشی است که دیگران به طور غیرمستقیم برای ما می‌نویسند. رفتار و گفتار ما مستقیم و غیرمستقیم زادۀ وراثت و محیط است. با این حال آنچه به طور ناخودآگاه برای من برانگیختگی عاطفی ایجاد می‌کند و منجر به سرایش یا نوشتن می‌شود همین دغدغه‌های به قول شما فلسفی است. شاید در موضوعاتی دیگر این برانگیختگیِ ناخودآگاه صورت نپذیرد.
 

یعنی مخاطب برای شما اهمیتی ندارد؟
 
اگر بگویم نه خودم را فریب داده‌ام بالاخره خواسته و ناخواسته یک پای مقاصد آدمی در راستای پسند دیگران است چه آگاهانه و چه ناخودآگاه. پسند شخصی هر کس هم برساخته‌ای است از عوامل محیطی. یعنی نمی‌توانیم استقلالی برای پسند شخصی هر کس در نظر بگیریم. با این حال با توجه به آنچه از امیال خودم سراغ دارم، پسند قشری خاص از مخاطبان را بر پسند عموم ارجح می‌دانم. به بیان دیگر کیفیت مخاطبان را بر کمیت آنها ترجیح می‌دهم.

به علاوه یکی از مهم‌ترین مخاطبان هر شاعر و هنرمندی خود اوست.

پیشتر هم عرض کردم که هنر و ادبیات به نوعی تخلیه‌ای روانی است و حاصل واکنش حسی خاص یا برهم‌کنش عواطفی متعدد است.

دست کم یکی از معیارهای شخصی بنده که از آن آگاهم کشف روابط و فرمول‌های تجربه‌نشده یا کمترتجربه‌شده در قالب‌های کهن است. از نظر محتوایی هم پرداختن به اندیشه‌های اصیل‌تر و کم‌کاربردتر در شعر هم‌عصران است.

احساس می‌کنم اشعار هم‌نسلان بنده خیلی به یکدیگر شبیه شده است و به نسبت قبل از تشخص و فردیت شاعران کاسته شده است.

شاید این به خودی خود ایراد چندانی نداشته باشد اما برای مخاطبانی که زیاد شعر می‌خوانند و می‌شنوند احتمالا ملال‌آور و ناخوشایند خواهد بود.
 

احساس نمی‌کنید زبان شعرتان تلفیقی از زبان کهن و نو است؟
 
اتفاقا یکی از عواملی که به یکسانی اشعار هم‌نسلان ما دامن زده همین نگاه تقلیل‌گرایانه به زبان است. من قائل به هیچ‌گونه محدودیتی در زبان شعر نیستم. به گمان بنده شاعر آزاد است با اتکا بر معیارهایی که برای خلق زیبایی و معناسازی مدنظر دارد از زبان طبیعی عدول کند. اینکه مرز میان تصرف شاعرانه و غلط زبانی چیست مبحث خیلی پیچیده و درازدامنی است که مجال گسترده‌تری می‌طلبد و مسلم است اختلاف نظر هم در آن زیاد است. در هرصورت پاسخ پرسش شما مثبت است. من در استفاده از ظرفیت‌های زبان کهن هیچ محدودیتی برای خودم وضع نکرده‌ام.
 
یعنی از نظر شما اینکه شاعر امروز  در شعر خودش از عبارت‌هایی مثل «ز»، «چو» و… استفاده کند ایراد محسوب نمی‌شود؟
 
به هیچ وجه. البته مصداق به مصداق قضیه متفاوت است. به علاوه جالب است بدانید همین «ز» که می‌فرمایید مربوط به کهن است، در زبان کهن هم رایج نبوده است. کافی است در متون نثر جست‌وجو کنید. آنگاه متوجه خواهید شد «ز» فقط در متون منظوم رایج بوده است. از حنظله بادغیسی تا همین شاعران صاحب‌نام هم‌عصر ما همهٔ شاعران «ز» را به کار برده‌اند. با چه استدلالی این امکان و امکاناتی از این دست را از خودم سلب کنم؟ البته این را هم فراموش نکنیم که عده‌ای از شاعران ادعای زبان‌دانی و ادعای پرچم‌داری شعر کهن و زبان فاخر دارند و مخاطبان زیادی هم به دست آورده‌اند حال آنکه بسیاری از اشعار آنها مصداق اغلاط زبانی است.
 
ممکن است مثال بزنید یا اسم ببرید؟
اجازه بدهید وارد حاشیه نشویم.
 
 
خیلی ممنون از وقتی که در اختیار ما قرار دادید.
خواهش می‌کنم. سپاس‌گزارم از شما. آرزو می‌کنم شاد و سالم و راضی باشید.