جشنواره شعر فجر کم اعتبارین جشنواره در بین سایر جشنواره های ادبی و هنری
جشنواره شعر فجر، هم به لحاظ محتوایی و هم به لحاظ شکلی دارای اشکال است. این رویداد در طول سالیان نتوانسته خود را به عنوان جشنواره ای تاثیرگذار و قابل اعتنا در دل ادبیاتی ها تثبیت کند.
صرفا جایزه مالی نمی تواند به یک جشنواره جایگاه و اعتبار ببخشد! در سالهای 92 و 97 تلاشهایی برای ارتقا و تغییر نگاه در این جشنواره انجام شد اما به دلیل ساختار نامناسب ، سیاست ها و نگاههای سیاسی و حاکمیتی، امید به اصلاح چنین محفلی تنها در حد یک رویا بوده است . مشکلات از همان ابتدا با این جشنواره بوده است طوری که هیچ تمایز و برتری نمی توان بین جشنواره مثلا بین المللی شعر فجر با کنگره شعر جوان سوره یا یک جشنواره کوچک در شهرستانی دور یافت. در واقع فجر حتی ضعیف تر عمل کرده است. اولین اشکال چنین جشنواره ای محتوایی و سیاست زدگی در بخش حکمرانی آن است که همواره بیشترین اعتراضات را در ادوار برگزاری خود داشته است و در سالهای اخیر این انتقادها رنگ تحریم و انصراف به خود گرفته است.
برخلاف جشنواره های هنری دیگر، جشنواره های ادبی در ایران به شکلی برگزار می شوند که در نهایت مخاطب متوجه نمی شود فلان اثر یا کتاب به چه دلیلی برگزیده شده است!
این اشکال در جشنواره شعر فجر خیلی پررنگ تر به چشم می خورد! اصلا مگر بدون ذکر دلیل و معیار علمی وادبی می توان فلان مجموعه شعر را بهترین کتاب شعرایران معرفی کرد! اصلا مگر چنین کتابی وجود دارد!؟ مثلا یک شاعر در حوزه زبان وفرم کارهایی قابل تحسین انجام داده است و شاعری دیگر در تصویرسازی! شاعری ممکن است زبان ارکائیک داشته باشد اما در مضمون سازی و پرداختن به مفاهیم و پدیده های اجتماعی خوب عمل کرده باشد. پس اینها باید تفکیک شوند و در هر بخش و هر حوزه با استفاده از صاحبان تخصص در آن حوزه سنجش صورت گیرد.
مثلا باید بگویند فلان کتاب به لحاظ رویکردهای زبانی خاصش در بخش زبان بهترین کتاب از نگاه داوران شناخته شده است. راستی کدام داورها؟!!! اساسی ترین نقدی که بر این جشنواره وارد است نحوه انتخاب هیات علمی و داوران جشنواره است بدیهی است هیات علمی باید دارای جایگاه علمی باشد. دکترین ادبی داشته یا شاعرانی باشند که مهارت ادبی و آثار خلق شده شان آنها را بعنوان شاعرانی صاحب سبک معرفی کرده است. ممکن است کسی دارای مدرک دکتری یا چند جلد کتاب باشد اما صاحب جایگاه علمی نبوده و به شاعری تثبیت شده تبدیل نشده باشد. برخی از اعضای هیات علمی فجر از همین دسته هستند! نه تنها این دو شرط را ندارند بلکه از بسیاری از شاعران شرکت کننده نیز پایینترند یا مثلا فلان شاعر که پایینتر از بسیاری از شاعران هم دوره خود و حتی شاعران جوان است وقتی بعنوان دبیر بخش ویژه و داور بخش اصلی انتخاب می شود طبیعی است جشنواره را با ابهامات و انتقادهای اساسی روبرو کند.
بسیاری از اعضای هیات علمی و داوری فجر برای دبیری و داوری جشنواره های استانی می توانند مناسب باشند اما در حد و اندازه جشنواره ای که نام بین المللی را بردوش می کشد نیستند.
برخی از داوران با ساده ترین مفاهیم نقد بیگانه اند در حوزه زبان و ساختار شعر کتابی نخوانده اند! وقتی تهی از تئوری ونظریه هستند هیات علمی بودنشان صرفا یک عنوان تهی و طنزآلود است. در حقیقت وقتی علم را خط می زنیم پای سلیقه ، دوستی، شاگرد پرورری و نوچه بازی وسط می آید به همین دلیل فجر از جشنواره ای علمی و ادبی به جشنواره ای سلیقه ای و تیمی تنزل پیدا کرده که صرفا اهدافی خاص را پیگیری می کند و البته تاثیر مثبتی هم بر روند ادبیات امروز ندارد وقتی شاعری خود در ادبیات حرفی برای گفتن نداشته و به رقم سالها حضور فیزیکی به عنوان پیشکسوت شناخته میشود داوری چنین رویدادی را بر عهده می گیرد، روشن است جشنواره فجر منزلتی خاص کسب نکرده و روز به روز با تحریم ها و انصرافهای بیشتر از سوی اصحاب ادبیات روبرو شود. با این شکل سنتی و سلیقه ای، برگزاری فجر و در وضعیت فعلی اقتصاد، نوعی هدر دادن بودجه و اعتباراتی است که می تواند مشکلاتی از کشور را حل کند.
امروزه جای براهنی ها، رویایی ها و.. که بخاطر مناسبات سیاسی و تنگ نظری ها از میهن خویش دورند افرادی متوسط الحال و ضعیف در حال حکمرانی ادبی اند .
این جشنواره باید تغییر ماهیت دهد دولت پایش را از آن بیرون بکشد و اگر خیلی دلسوز است از دور بنشیند و حمایت کند ! سلیقه و گروه بندی جای خود را به علم ادبیات دهد و برای افرادی که به معنای واقعی صلاحیت دارند فارغ از گرایشهای سیاسی فضای فعالیت فراهم شود، پای روانشناسان، زبان شناسان و جامعه شناسان بعنوان اهالی واقعی علم به هیات های علمی و داوری باز شود! و اگر از شاعری در هیات داوری و علمی قرار است استفاده شود از کسی استفاده شود که در تاریخ ادبیات تثبیت شده یا صاحب سبک باشد! البته این موارد در شرایط مدیریت فرهنگی و وضعیت فعلی کشور خیالی خام بیشتر نبوده و نیست . باشد که رستگار شویم و شوند!
پیمان سلیمانی
شاعر ،منتقد
و
برنده دو دوره جشنواره شبهای شهریور ( جشنواره سراسری شاعران جوان ایران ) و بسیاری از جشنواره های دهه هشتاد
بهمن ماه 98
