اختصاصی ترنم شعر/ متولد سال هفتاد و جزو غزلسرایان جوان ادبیات محسوب می شود. نامی بسیار آشنا، بی حاشیه و خوشنام بین اهالی ادب است. غزلهایش روان و ساده اما از نظر مفهومی بسیار عمیق است. دو مجموعه شعر مستقل نیز با نام های «ندیده بانی» و «بیمار بعدی» را منتشر کرده است. با یاسر قنبرلو به گفتگو نشستیم تا از این روزهایش بگوید؛
از «ندیده بانی» و «بیمار بعدی» برایمان بگویید؟
ندیده بانی نخستین مجموعه منتشر شده از من در انتشارات فصل پنجم بود که خبر خاصی از سرنوشتش ندارم. بیمار بعدی نیز در نشر نیماژ به چاپ پنجم رسیده و با طرح جلد جدید و تغییرات جزئی از جمله اصلاح ایرادات تایپی بزودی وارد بازار خواهد شد.
چرا سرنوشت کتاب اول تان را پیگیری نکردید؟
بعد از چاپ کتاب بیمار بعدی در نشر نیماژ رابطه من با ناشر قبلی قطع شد و علاقه ای هم به پیگیری این موضوع ندارم. ضمن اینکه از همکاری با نیماژ راضی هستم. چراکه با بنده بسیار حرفه‌ای و با احترام برخورد شد.
ویژگی شعر یاسر قنبرلو چیست؟
البته درست نیست که من راجع به ویژگی شعرهای خودم صحبت کنم. شاید به دلایلی نتوانم بی‌طرف یا واقع‌گرا باشم اما تجربه‌گرایی و تنوع‌طلبی در فرم و زبان را از ویژگی‌های نوشته‌های خود می‌دانم.
یک شاعر دهه هفتادی چطور به این میزان از پختگی در شعر رسیده است؟
از نظر من پختگی در شعر می‌تواند تعاریف مختلفی داشته باشد. بنده در رابطه با پختگی اشعار خودم تردید جدی دارم. شاید به نسبت برخی شاعران جوان ِ دیگر یا در برخی تک بیت ها این قضاوت درست به نظر بیاید ولی در کل معتقد به پختگی اشعارم نیستم. ضمن اینکه شاعران دهه هفتاد بخصوص متولدین اوایل دهه هفتاد دیگر آن نوجوان های هفده هجده ساله نیستند و نباید از آنها به عنوان شاعران کم تجربه یا خیلی جوان یاد کرد و اگر هم پیشرفت قابل ملاحظه ای داشته اند جای تعجب ندارد.
روانی و سادگی زبان از ویژگی های شعری شماست. آیا معتقد نیستید زبان شعر نباید با زبان مردم کوچه و بازار تفاوت داشته باشد؟
در این حوزه صاحب نظر نیستم. تنها می‌توانم بگویم من قبل از سرایش ِ شعر انتخابگر زبان آن نیستم. این فرم و محتوای شعر است که زبان شعر را انتخاب می‌کند و من فقط سعی می‌کنم در حد سوادم سالم بنویسم.
شاعر بی حاشیه ای هستید چطور خود را از فضای حاکم در شعر دور نگه داشته اید؟
بسیار ساده. از جلسات و انجمن هایی که جنبه آموزشی ندارند و بیشتر نمایشی هستند فاصله گرفتم، سالهاست در قزوین و به دور از پایتخت زندگی می‌کنم و بسیاری از مسائل را پذیرفتم که البته سخت ترین مرحله دوری از حاشیه همین پذیرفتن است.
منظورتان از بسیاری از مسائل را پذیرفتم چیست؟
مثلا پذیرفته ام که وارد دو قطبی سازی‌های بی‌حاصل و یارگیری‌های طرفین نشوم و تمام تمرکزم را روی نقاط ضعف کارهای خودم بگذارم تا دیگران.
از چاپ بیمار بعدی دو سال گذشته. چرا با اینکه با استقبال خوبی روبرو شد قصد ندارید کتاب جدیدی چاپ کنید؟
بیمار بعدی اردیبهشت ماه سال ۹۷ به چاپ رسید. اصولا کم می‌نویسم و گردآوری یک مجموعه کامل که کارنامه جدیدی از من محسوب شود زمان بر خواهد بود. البته اگر مجموعه آماده به چاپی هم داشتم در شرایط کنونی که وضعیت نشر و مخاطب بحرانی‌است انتشار آن را به صلاح نمی‌دانستم.
مجموعه تک بیتی هایی با عنوان «دردانه یک» و «دردانه دو» با همکاری امیرعلی سلیمانی منتشر کردید. هدف تان از چاپ دردانه یک و دو چه بود؟ استقبال مخاطب را از این گزیده‌ها چطور دیدید و چرا اسماعیل امینی برای این کتاب مقدمه نوشت؟
اولین هدف شخص بنده آشنایی بیشتر مخاطب عام و مستعد با شاعران معاصر بود. اینکه از روی یک یا چند بیت ترغیب شوند تا آثار دیگر را بخوانند و از طریق همان شاعران با شاعران دیگر نیز آشنا شوند. دردانه ها مناسب هدیه دادن هستند. اکثر ابیات مورد توجه و استقبال مخاطب عام قرار می‌گیرد و خدا را شکر استقبال خوبی هم از این کتاب ها صورت گرفت و اهداف نیز تا حد قابل قبولی تحقق یافت. از نظر بنده دکتر امینی یکی از کم حاشیه ترین ها و باسوادترین‌های حوزه نقد شعر کلاسیک امروز است، گزینه ها زیاد بودند ولیکن من و امیرعلی سلیمانی به دنبال یک تعریف جامع و کامل و مختصر از تک بیت بودیم و با افتخار از جناب امینی عزیز استفاده کردیم. البته ناگفته نماند که پس از انتشار جناب امینی نقد جامع و درستی بر دردانه‌ها نوشتند و در روزنامه ها هم به چاپ رسید.
چه المان هایی برای انتخاب این تک بیت ها داشتید؟ صرفا مضمون عاشقانه مد نظر بود؟
خیر. درصد قابل توجهی از ابیات عاشقانه نیست، سعی ما بعنوان گردآورنده، مطالعه کتاب‌های شاعران معاصر و انتخاب تک بیت هایی با ویژگی‌های تعریف شده در مقدمه کتاب بود. مولفه هایی همچون غافلگیری مخاطب، تازگی مضمون، پرداخت مناسب، معنای مستقل و… بسیاری از شاعران نیز کتاب نداشتند و ما مجبور بودیم با وسواس زیاد شبکه های اجتماعی را پایش کنیم. بی تردید سلیقه و علاقه شخصی در انتخاب اولیه تک بیت ها بی‌تاثیر نبود ولی نقش استاد محمدعلی بهمنی(دردانه۱) و مرحوم حسین آهی(دردانه۲) در انتخاب نهایی ابیات بسیار مهم و تعیین کننده بود. در کل اگر از من بپرسید با سلیقه و سطح توقعی که امروز از تک بیت خوب دارم از میان ۴۰۰ بیت موجود در این دو جلد که منتخبی از ۶۰۰۰ بیت گردآوری شده هستند تنها ۱۰۰ الی ۱۵۰ بیت می‌تواند انتظارات مخاطبین خاص را برآورده کند اما به نسبت ظرفیت بانک اطلاعاتی ما و همچنین اهدافی که مد نظر داشتیم از نتیجه کار راضی هستم.
یکی از مصرع های شما با استقبال بسیار خوبی مواجه شد. «از گناهی که پشیمان نکند می ترسم…». از این غزل بگویید که در جشنواره شعر فجر هم آن را خواندید.
بله این مصرع اشاره دارد به حدیثی از امام علی علیه السلام که می‌فرمایند « گناهی که تو را اندوهگین کند نزد خداوند بهتر است از کار نیکی که باعث غرور و خود‌پسندی تو شود» و خب لذتی هم که مخاطب از شنیدن این مصرع می‌برد به پشتوانه تلمیح آن است. البته این شعر قالب ترکیبی دارد و اوایل دهه نود سروده شده.
شاعران اجتماعی با اینکه از زبان مردم حرف می‌زنند چرا اغلب حمایت نمی‌شوند؟
حمایت از طرف کجا؟ چه کسی؟ کدام نهاد؟ اگر منظور صدا و سیما و ارشاد و… است که خب جواب مشخص است ولی اگر منظور حمایت مردمی و مخاطبانی است که از اشعار اجتماعی استقبال می‌کنند می‌توانم بگویم این حمایت ها در پیدا و پنهان وجود داشته و بحمدالله ادامه دارد و همین ما را بس…
در کل ویژگی اشعار اجتماعی چیست؟
خب در ظاهر شعری که مسائل اجتماعی و روز جامعه را در بر بگیرد و حرف مردم زمانه و دردهای پیدا و پنهانشان را فریاد کند شعر اجتماعی تلقی می گردد ولیکن این همه موضوع نیست. شعر بسیاری از شاعران اجتماعی مشروطه به دلیل فقدان مولفه های ماندگاری و سطحی و گذرا بودنِ دغدغه ها، ماندگاری و اثرگذاری چندانی نداشت حال آنکه نیما علیرغم ظاهر ِ غیر مستقیم و استعاری گونه‌ی اشعارش آثار اجتماعی عمیق تر و ماندگارتری از خود به جای گذاشته است یا برخی اشعار عاشقانه، اجتماعی تر از اشعار شعارزده اجتماعی است،
بسیاری از آثار شاملو و عاشقانه هایش برای آیدا رگه های اجتماعی عمیقی دارد که در روح و جان شاملو ریشه دوانده است، این می شود که یک شاعر عمیق که دغدغه های بزرگ و جهانی دارد شعر عاشقانه هم بگوید اجتماعی است و از نظر بنده من و امثال من باید به این موضوعات توجه داشته باشیم که یکی از نقاط ضعف بزرگ شاعران اجتماعی این روزگار سطحی نویسی و شعارزدگی است.
از نظر یاسر قنبرلو تاریخ مصرف شعر را چه چیزی تعیین می کند؟
سوال کوتاهی است ولی پاسخی مفصل می‌طلبد که پاسخ این سوال را اساتید و بزرگان ادبیات داده اند، ولیکن از نظر من کارکرد محتوایی در زمان ها و مکان‌های مختلف و همچنین پایان ناپذیری تاویل‌ها را می‌توان به عنوان رازهای ماندگاری یک اثر ادبی نام برد.
خبرنگار: فاطمه سادات طبایی
