فرارسیدن نه آبان، سی‌و‌پنجمین سالگرد درگذشت نابهنگام سلمان هراتی، از شاعران انقلابی و پیشگامان ادبیات اعتراضی معاصر بهانه‌ای شد تا دقایقی در گفت‌وگو با کامران شرفشاهی، شاعر، پژوهشگر و روزنامه‌نگار، نیم‌نگاهی به سبک زبان و جهان‌بینی هراتی داشته باشیم.
شرفشاهی با تاکید بر دشواری سخن‌گفتن درباره هراتی به مرگ نابهنگام و غافل‌گیرکننده وی اشاره می‌کند و می‌گوید: مرگ نابهنگام سلمان در سن 27 سالگی و به دلیل سانحه رانندگی به‌طور غافل‌گیرانه‌ای دفتر زندگانی وی را بست و اجازه نداد تا این شاعر با تمامی ذوق و قریحه سرشار خویش بتواند در عرصه شعر و ادبیات ما حضور کاملی داشته باشد.
وی ادامه داد: آنچه از سلمان مانده است، این حقیقت را نشان می‌دهد که وی شاعری نکته‌سنج و دردمند بود که می‌کوشید به تعهد خویش در قبال مردم روزگارش عمل کند. در واقع شعر سلمان تنها مبتنی بر بیان احساسات و هیجان‌های روزمره نبود؛ بلکه گفتنی‌های زیادی داشت و دریغ که مرگ فرصتی بزرگ را از سلمان و مخاطبانش دریغ کرد.
این پژوهشگر ادبی با اشاره به اشراف هراتی بر قالب‌های مختلف شعر فارسی می‌گوید: سلمان در آثارش از قالب‌های مختلف کلاسیک و نو استفاده می‌کرد و می‌توان در اشعار نوی هراتی ردپای سهراب سپهری و فروغ فرخزاد را دید؛ البته سلمان با آثار شاعران دیگر پیشگام در شعر نو نیز آشنا بود. سلمان هراتی به زیبایی و هنرمندانه از زبان و حال و هوای احساسی و لطیف سپهری گونه برای بیان مفاهیم اجتماعی و مسایلی چون بی‌عدالتی و دفاع مقدس استفاده می‌کرد.
وی ادامه داد: سلمان در اشعارش بسیار به مسایل اجتماعی چون احتکار کالاهای اساسی در دوران جنگ تحمیلی، سوء استفاده‌ها از موقعیت و مناصب و بی‌عدالتی در قبال اقشار مختلف به‌ویژه روستاییان اشاره می‌کرد و به‌طور کامل آیینه روزگار خود بود.
شرفشاهی در توضیح شعر اجتماعی سلمان اظهار کرد: بیشتر اشعار اجتماعی سلمان در سال‌های نخست شاعری وی سروده شد که شور و حرارت درونی در کنار احساس تعهد بالای وی، اشعارش را تبدیل به بیانیه سیاسی و اجتماعی می‌کرد و مستقیم‌گویی‌هایش گاه سلمان را از ژرفنای شعر به سطح می‌کشاند. شاید اگر سلمان به سال‌های کهنسالی می‌رسید، چه‌بسا این مستقیم‌گویی‌ها را مورد تجدید نظر و بازنویسی قرار می‌داد.
وی با اشاره به اینکه سلمان هراتی راه شعر شاعران دوران مشروطه را طی می‌کرد، گفت: دغدغه اصلی سلمان بیان دردها و مسایل جامعه بود و می‌توان وی را از پیشگامان شعر اعتراض معاصر و از جلوه‌های شعر انقلاب اسلامی دانست. وی در اشعارش پیش‌بینی کرده بود که اقشاری تازه به دوران رسیده که بویی از جبهه، دفاع مقدس و شهادت نبرده‌اند، در پیشبرد صحیح جامعه در راستای عدالت و برابری خدشه ایجاد می‌کنند.
این شاعر همچنین با تاکید بر ارادت خاص سلمان هراتی به شخصیت‌های بزرگ مذهب شیعه و نیز برخی صحابه به‌ویژه ابوذر غفاری، یار باوفای مولا علی (ع) ادامه می‌دهد: هراتی معتقد بود که برای دست یافتن به جامعه آرمانی باید شخصیت‌های صدر اسلام را الگو قرار دهیم.
وی به تخلص «آذرباد» در اشعار کلاسیک سلمان نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: این تخلص به شخصیت خاص وی و عصیان نهفته در آثارش در اعتراض به نابرابری و بی‌عدالتی اشاره دارد.
این شاعر در پایان با اشاره به اینکه «از آسمان سبز» نخستین و جذاب‌ترین کتاب برجای مانده از هراتی است، گفت: این اثر را در میان کتاب‌هایش بیشتر می‌پسندم و تاثیر عجیبی بر من داشته است. کتاب «از این ستاره تا آن ستاره» وی نیز -که برای کودکان نوشته- به نوعی پیشگام در ادبیات اعتراضی حوزه کودک و نوجوان و اثری بسیار جذاب و قابل توجه است.
منبع: ایبنا
