این نشست با موضوع شعر ترجمه و شاعران تاثیرگذار تُرک زبان و با حضور شاعرانی چون صالح سجادی، صنم نافع، آی‌مان قلی زاده، دکتر وحید ضیایی و عبدالمهدی و اهالی شعر و ادب با دبیری الهه کاشانی و اجرای اصغر علی کرمی برگزار شد.
اصغر علی کرمی مجری این نشست ضمن اشاره هایی به ترجمه شعر امروز و مترجمان امروز گفت: شاعرانی که شعر را می شناسند و بازی های زبانی را بلد هستند در ترجمه موفق تر دیده شدند. افرادی مثل صالح سجادی، صنم نافع و …. تجربیات شاعر در ترجمه هم بسیار کمک می کند. در ترجمه واحد، جمله است و در شعر، کلمه. اما ترجمه شعر هم کلمه به کلمه اتفاق می افتد. شعر وقتی ترجمه می شود، باز هم شعر است چون با پارامترهای شعر برگردانده می شود.
عبدالمهدی نوری یکی از دعوت شدگان این نشست در خصوص شعر ترکی گفت: شعر ترجمه در هر مختصاتی نیازمند تخصص مترجم و زیستن وی در زبان مبدا و مقصد است. در عالم واقع این امر بسیار بعید است که ترجمه ای همانقدر شعر باشد که نسخه اصلی و تنها موارد معدودی را می توان شمرد. زبان ترکی از دیرباز همسایه زبان فارسی بوده و این مهم علاوه بر سیلی از کلمات و ترکیبات مشابه باعث شده ظرفیت های ترجمه بیشتری نسبت به زبان های بیگانه ایجاد شود. ظرفیت هایی که متاسفانه آن طور که باید مورد توجه قرار نگرفته است.
وی افزود: نکته دیگر اینکه برخی از گویش های زبان ترکی مانند گویش ارانی (گویش منطقه قفقاز) در صد سال اخیر و تحت تاثیر شرایط سیاسی و جغرافیایی در معرض نابودی مطلق قرار گرفته است و اکنون مدارکه ای میان شاعران قرن گذشته این منطقه و عامه مردم وجود ندارد. این خود هشداری برای زبان فارسی است..
وی ادامه داد: بیشتر شعرهای روشنگر و تمثیل های داستانی عصر مشروطه مدیون چنین تبادل فرهنگی ست . شاخه دیگر حضور و
تاثیر شاعران ترک زبان در مراثی و ادبیات مرثیه است که قسمت اعظمی از ان در اردبیل و تبریز شکل گرفته و با ریشه عمیقی که در اشعار شیعی خاندان های صفوی و قاجار و بخصوص شاهان و شاهزادگان شاعرش بوده است تاثیر بسزایی در رشد شعر در ایران داشته است . ثبت بیش از 450 شاعر فقط در حوزه شهر اردبیل تا دوره مشروطه و پرداختن این شاعران به مضامین عمیق مذهبی و اجتماعی و بعد ها ( بخصوص در ده سال اخیر ) ترجمه و باز افرینی این مضامین به شعر مرثیه فارسی مؤید این کلام است . فراموش نکنیم شاعران مکتب آذربایجان بخصوص نظامی و خاقانی و صائب پیشتر این تبادل فرهنگی را به دلیل سرودن به هر دو زبان به ثبوت رسانده اند.
ضیایی در پایان نیز گفت: در عصر حاضر شخصیت های بزرگی چون رضا سید حسینی و عبداله توکل ( در ترجمه ) تاج الشعرا یحیوی و انور اردبیلی در شعر مرثیه و نسل تازه ی شعر و داستان دبستان ادبیات ادبیل قطب شمال غرب ادبیات کشور است .
در ادامه صنم نافع از شاعران و مترجمان حاضر در نشست نیز به این مبحث ملحق شد و افزود: آشنایی بسیاری از آذری زبانها به زبان ترکی استانبولی علیرغم اینکه محاسن خود را دارد در بسیاری از مواقع به آفتی بزرگ تبدیل شده که مترجمان بدون آشنایی با بسیاری از اصطلاحات و معانی کلمات که در ترکی استانبولی با ترکی آذری متفاوت است اقدام به ترجمه آثار ترکی استانبولی می کنند. حضور مترجم در محیط گویش و آشنایی او با اصطلاحات، تعابیر و فرهنگ آن محیط به غنای ترجمه کمک می کند.
آی مان قلی زاده شاعر، مجسمه ساز و محقق (نظامی، فضولی بغدادی و حیدر عباسی متخلص به باریشماز) نیز در ادامه این بحث گفت: محور اصلی صحبت های امروز ترجمه و شاعران ترک زبان است. نکته ای که وجود دارد این است که مقوله ای به نام آذری نداریم. زبان ترکی 26 الی 35 شاخه دارد که از جمله آن ها می توان استانبولی، آذربایجانی، ترکمنی،و… را نام برد که هرکدام مشخصه های تعریف شده ای دارند.
این شاعر افزود: تاریخ ادبیات کشورهای چند زبانه همچون ایران، بسیار غنی است. شاعرانی چون سنایی، خاقانی،نظامی،فضولی و… در گذشته و امثال شهریار و منزوی و… در شعر معاصر از قلل ادبیات ایران هستند. به عنوان مثال زبان مادری نظامی ترکی است و اشعارش به زبان فارسی، به همین دلیل بسیاری از ابیاتش صعب الحصول است که تا امروز مقالات زیادی در این زمینه منتشر شده است.
وی افزود: یکی از معایب بزرگ تاریخ ادبیات در کشورهای چند زبانه این است که جز ادبیات موجود در زبان رسمی به سایر گویشها توجه نمی شود و مقصر این ماجرا مترجمان ما هستند که ترجمه، و ترجمه ی تفسیری انجام نداده اند. وی سپس با عنوان مثال هایی گرته برداری های نظامی را بررسی کرد و نقدهایی بر تاریخ ادبیات عنوان نمود و بزرگ ترین اجحاف در آن را معرفی سبکی با عنوان هندی دانست.
صالح سجادی نیز از دیگر شاعران و مترجمان زبان ترکی درخصوص شعر ترکی گفت: دلیل اینکه چرا زبان ترکی در ایران تا دوره صفوی رسمیت پیدا کرده این است که ادبیات از دیرباز تابع دربار بوده است. به طور کلی بعد از اسلام سه زبان در ایران دارای جایگاه نشخص حکومنی بودند. زبان عربی که زبان آموزش و مکتب بود، ترکی که زبلن قوشون و نظامی بود و فارسی که بعد از اراده ی یعقوب لیث صفاری برای رواج شعر فارسی بجای عربی عملا همانند قبل از اسلام زبان دربار یا همان زبان دولت بوده این وضعیت علیرغم حکومت سلسله های ترک نژاد بسیار بر ایران تا دوره صفویه تغیر نکرد و حتی تصمیم برخی از شاعران همچن نظامی برای ترکی سرایی به دستور پادشاهان وقت تغییر کرد.
سجادی افزود: اما می بینیم که در زمان صفویه جابجایی هایی در جغرافیای این سه زبان اتفاق می افتد. دستور شاه اسماعیل صفوی مبنی بر اینکه شعر باید فقط در مدح و منقبت ائمه اطهار باشد و مدح در شعر جایی ندارد. باعث شد شاعران فارسی از جغرافیای دربار ایران به هندوستان کوچ کرده و سبک هندی را به وجود آورد. از اینطرف زبان ترکی از جغرافیای اردوها و پایگاههای نظامی به دربار تغییر مکان داد وزبان و شعر ترکی شد زبان و شعر درباری . از طرفی دیگر شعر فارسی تغییر دیگری هم شاهد بود و آن اینکه شهز ار انحصار دربار بیرون آمده به میان مردم و کوچه و بازار نقل مکان کرد و در حفیقت شاخه ایرانی سبک هندی در میان همین مردم کوچه و بازار شکل گرفت.
سجادی به جریان نوگرایی و مدرنیسم در شعر آذربایجان هم اشاره کرد و گفت: رسول رضا که با ترجمه اشعار ولادیمیر مایاکوفسکی به صورت متن بیوزن
ترکی برای اولین بار شعر بی وزن را در زبان ترکی پیشنهاد داد در کنار میکائیل مشفق و صمد وورغون در شعر آذربایجانی گونه های پیشرویی را ابداع کردند.
وی ادامه داد: ناظم حکمت سال ها در آذربایجان زندگی کرده است. در دوره ای که بسیاری از شاعران از آن حکومت وحشت داشتند. لازم است بگویم در دوره کمونیسم این نوع شعر مهجور واقع شد و درخشان ترین شعرهای ترکیه در زمان چپ کرایی اتفاق افتاد.
صالح سجادی در پایان اضافه کرد: به نظر من به جز شاعرانی مثل ناظم حکمت که بسیار بزرگ است، اشعار شاعران ترک زبان خوبی در ایران برای ترجمه انتخاب نشده است.
نشست های کانون ادبی بهمن روزهای چهارشنبه هر هفته از ساعت 17 در فرهنگسرای بهمن برگزار می شود و لازم به ذکر است که حضور در این نشست ها آزاد و رایگان است.
