اختصاصی ترنم شعر/ سومین چاپ از کتاب «زبان شعر امروز» با تالیف لیلا کردبچه روانه بازار نشر شد. در همین راستا وی در یادداشتی کوتاه به معرفی و بررسی آخرین اثر خود پرداخته و آن را در اختیار ترنم شعر قرار داده است:
«در شعر معاصر، مسألۀ زبان و تغییرات و دگرگونی‌های آن از اهمیت بسیاری برخوردار است؛ چراکه شعر فارسی در صد سال اخیر نه‌تنها در حوزۀ محتوا و رویکردهای مضمونی دستخوش دگرگونی شده، بلکه در زمینۀ زبان نیز گونه‌های مختلفی از برجسته‌سازی را ارائه داده است؛ برجسته‌سازی‌هایی که اغلب با جانبداری افراطی منتقدان و پژوهشگران، نوآوری قلمداد شده‌اند و کار تا آنجا پیش رفته است که برخی شعر امروز و زبان شعر امروز را نتیجۀ گسستی ناگهانی و عظیم از ادبیات قدیم دانسته‌اند،
حال آنکه شعر و ادبیات معاصر اگرچه ممکن است دربرابر درخت پرشاخ‌وبرگ ادبیات کهنسال، نهالی نورس به‌نظر برسد، اما همین نهال جوان ریشه در خاک زبان فارسی دارد و طبیعی است که هر هنرمندی برای خلق اثر هنری خود، هربار از صفر نیاغازد و الفبا، دستور زبان، فرهنگ لغات، معانی و بیان، بدیع و عروض و قافیه‌ای ویژۀ خویش نیافریند، بلکه از گنجینه‌ای که در اختیار دارد استفاده کند؛ و این یعنی اتکای پیچک بالندۀ شعر امروز بر دیوار سترگ ادبیات قدیم. و «زبان شعر امروز» اثری است که این اتکای اطمینانبخش را در تمامی بخش‌های زبان شعر مورد توجه قرار داده است.
«زبان شعر امروز» اثری پژوهشی در سه جلد (هزاروسیصد صفحه) است که توسط مؤسسۀ انتشارات نگاه منتشر شده است؛ کتابی که هم برای دانشجویان زبان و ادبیات فارسی و هم برای شاعران و هنرآموزانِ عرصۀ قلم، کارآمد است و اخیراً چاپ سوم آن منتشر شده است.
حقیقت این است که در اغلب پژوهش‌ها در حوزۀ زبان شعر معاصر، گونه‌ای افراط در پررنگ‌تر نشان دادن برخی جنبه‌های زبانی و نادیده گرفتن یا کمتر دیدن برخی جنبه‌ها و وجوه زبانی دیگر دیده می‌شود که درنهایت منجر به فقدان نتیجه‌گیری صریحی در زمینۀ زبان شعر معاصر شده و حتی در موارد بسیار، دستاوردهای زبانی ادبیات قدیم را نیز تحت‌عنوان نوآوری در زبان شعر امروز مطرح کرده است؛ نظیر برخی سازه‌ها در ترکیبات اسمی که با وجود نمونه‌های بسیار در شعر نظامی و خاقانی و… مانند کشفی بدیع در کار شاعران معاصر تلقی شده است.
اما اساس کار در کتاب «زبان شعر امروز»، بررسی عوامل برجسته‌ساز زبانی در دو گروه قاعده‌افزایی (توازن‌های آوایی، واژگانی، نحوی) و قاعده‌کاهی (قاعده‌کاهی‌های واژگانی، نحوی، معنایی، نوشتاری) در زبان شعر معاصر و تطبیق آن‌ها با نمونه‌های موجود در ادبیات قدیم می‌باشد. بر همین اساس فصل‌بندی و تنظیم مطالب این کتاب نیز برمبنای شیوه‌های برجسته‌سازی‌های زبان شعر در دو گروه عمدۀ قاعده‌افزایی‌ها و قاعده‌کاهی‌ها صورت گرفته که درنهایت پنج فصل را شکل داده است: قاعده‌کاهی واژگان (دنیای واژه‌ها)، قاعده‌افزایی (موسیقی شعر امروز)، قاعده‌کاهی نحوی (ساختار نحوی زبان شعر امروز)، قاعده‌کاهی معنایی (صورخیال شعر امروز) و قاعده‌کاهی نوشتاری (نمایش شعر).
در این کتاب برای رسیدن به نتیجه‌ای که تا حدّ امکان انعکاس‌دهندۀ وضعیت زبان شعر باشد، از ادبیات قدیم، دستاوردهای زبانی شعر شاعرانی چون مولوی، حافظ، سعدی، فردوسی، نظامی، خاقانی، رودکی، منوچهری، مسعودسعد، خیّام، فرخی، بیدل، صائب، ناصرخسرو و… را مدّنظر قرار داده‌ایم و علاوه‌بر آن به بررسی ویژگی‌ها و ساخت‌های زبانی و موسیقایی و نحوی در متون نثرِ بهره‌مند از برجسته‌سازی‌های زبانی نیز همچون تاریخ‌بیهقی، نفثة‌المصدور، مرزبان‌نامه، کلیله‌ودمنه، چهارمقاله، گلستان، مناجات‌نامه، تذکرةالأولیاء، سیاست‌نامه و… پرداخته‌ایم و سازه‌های زبانی و موسیقایی و معنایی شعر معاصر را با نتایج به‌دست‌آمده از متون نظم و نثر قدیم تطبیق داده‌ایم. و در شعر معاصر نیز مبنای پژوهش را بر ساختارهای زبانی و موسیقایی و معنایی شعر شاعران شاخص معاصر از دورۀ مشروطه تا به امروز قرار داده و آثار اغلب شاعران معاصر را تا سال 1396 بررسی کرده‌ایم.
در کتاب «زبان شعر امروز» به‌طور خاص بر آثار شاعران متأخرتر و جوان‌تر در برخی بخش‌ها تمرکز بیشتری شده است، چراکه معتقدیم در کار جوان‌ترها جسارت‌های زبانی بیشتری که اغلب به نوآوری‌های زبانی پهلو می‌زند دیده می‌شود؛ رویکردی که در کار شاعرانی با پیشینه و تجربۀ بیشتر، معمولاً جای خود را به گونه‌ای از محافظه‌کاری در پذیرش خطرات زبانی می‌دهد. همچنین از دلایل توجه بیشتر به شعر شاعران جوان‌تر، باید به این مسأله اشاره کرد که بررسی برخی شیوه‌های برجسته‌سازی زبانی به‌ویژه در مباحثی چون نوآوری در قالب‌های کهن شعری و نیز نوآوری در شیوه‌های نوشتاری، بدون توجه به اشعار جوان‌ترها اساساً مباحثی عقیم و خالی از شاهدمثال‌های کافی می‌بودند.
«زبان شعر امروز»، عملاً مجموعه‌ای از کتاب‌های مربوط به واژه‌سازی و ترکیب‌سازی، موسیقی شعر، دستور زبان، صور خیال، معانی و بیان و بدیع، و جلوه‌های تصویری و نمایشی شعر است که با به دست دادن نمونه‌ها و شواهد کارآمد و کافی هم از متون نظم و نثر قدیم و هم از شعر معاصر، می‌کوشد شناختی کامل و همه‌جانبه از زبان شعر فارسی به دست دهد.»
لیلا کردبچه/ پاییز 1400
