اختصاصی ترنم شعر / صنم نافع از شاعران و مترجمان روزگار ماست. مثل بیشتر بانوان این قشر، در محدودیت رشد کرده و طعم تلخ ممنوعیت را چشیده‌است! از تباهی به بعد، ما اگر انتخاب می‌کردیم، رفته ام از خویش و حقوق ماهیانه را به عنوان مجموعه شعر و بر خاک‌های حاصلخیر، جمیله، دستبند و هتل آنایورت را به عنوان ترجمه در کارنامه ادبی خود دارد.
با او به گفت‌وگو نشستیم تا از محدودیت‌های بانوان و اوضاع شعر و ترجمه برایمان بگوید:
شاید در نگاه کلی شاعر های زن را بشود به دو دسته تقسیم کرد؛ شاعرانی مثل پروین اعتصامی که محبت های مادرانه و مسائل زنانه را به لطیف ترین شکل بیان می‌کنند و شاعرانی مثل فروغ که سراغ خط قرمزها و تاب‌های جامعه می‌روند. کدام یک از این دو نگرش امروز باعث رشد و حرکت رو به جلوی شاعران زن و شعر زنان میشود؟
اصولا با مطرح کردن این سوال و به این شیوه مخالفم! به نظر من آثار شاعر، تلفیقی از محیط، زیستِ شاعرانه خود و ویژگی‌های شخصیتی اوست. حتی به این شکل، جدا کردن شاعر مرد و زن را هم قبول ندارم. ممکن است خصوصیات زنانه یا مردانه در شعر تاثیر بگذارد اما شاعر، شاعر است. اگر بخواهم حرکت رو به جلو را حرکت به سمتی که آثار شاعر بیشتر خوانده شود، تاثیر بگذارد و ماندگار شود، در نظر بگیرم، این حرکت باید به سمتی باشد که شاعر در بیان عواطف و احساساتش صداقت داشته باشد، به زبان روزگار خودش بنویسد، مطالعه را در اولویت زندگی اش قرار دهد و در این مطالعه از آثار جهانی غافل نشود.
به نظر من شاعر باید نسبت به تمام اتفاقاتی که در پیرامونش روی می‌دهد، از سقوط یک برگ درخت، بارش باران و برف، یک ماجرای عاشقانه ساده، یک اتفاق خاله زنکی، مرگ عزیز، بی پولی، ثروت و … گرفته تا مسائل کلان نظیر مسائل سیاسی اجتماعی، نگاهی شاعرانه داشته باشد.
به اندازه دو مجموعه شعر، کار آماده دارم!
کتاب هایی که ترجمه کردید چقدر روی شعر شما تاثیر گذاشته است؟
به نظرم برای اینکه تاثیرش را بسنجم، زود است. اما فکر می کنم خواندن هر کتابی، شنیدن هر خبری و یا هر اتفاق به ظاهر ساده‌ای، می‌تواند روی شعر من اثر بگذارد که باز اینکه این اثر گذاری مثبت بوده یا منفی جوابی نیست که من به آن بدهم. ترجمه، سفر و حضور در محیطی که آثار مربوط به آن را ترجمه کردم نیز قطعا روی نگاه شعریام تاثیر گذار بوده‌است.
از کتاب “از تباهی به بعد“ سه سال گذشته است تصمیمی برای چاپ کتاب جدید تان ندارید؟
قطعا تصمیم به چاپ مجموعه و مجموعه‌های جدید دارم. حداقل تا زمانی که زنده هستم و می‌توانم آثار قابل قبول خلق کنم. اما با توجه به شرایطی که از زمستان 98 درگیر آن هستیم، رفت و آمد ها، حضور در نمایشگاه‌ها و شرایط ارائه اثر نویسندگان به مخاطبین سخت شده‌است. این کار را گذاشته‌ام بعد از گذر از بحران کرونا، که امیدوارم به زودی اتفاق بیفتد. در حال حاضر اندازه دو مجموعه شعر، کار منتشر نشده دارم. شاید تمام آن‌ها را به همراه آثار دیگر در یک جلد گزیده اشعار منتشر کنم. بگذارید این روزها بگذرد حتما در باره‌اش جدی تر فکر خواهم کرد.
چرا کتاب “اگر انتخاب می کردیم“ در روز دوم نمایشگاه ممنوع الفروش شد؟
در این رابطه از من خواسته‌اند سکوت کنم! خودم هم ترجیح می‌دهم حرفی نزنم. در مورد آینده حرف بزنیم و کتاب هایی که در راه دارم بهتر است.
جمع شدن فروش کتاب تان ادامه مسیرتان را چقدر عوض کرد؟
راستش برای من هیج فرقی نکرد، من با مخاطبینم از طریق فضای مجازی در ارتباط هستم و بودم. کسی که بخواهد از من بخواند یا بشنود راهش را می‌داند. ضمن اینکه درآمد حاصل از فروش کتاب برای من هیچ وقت مهم نبوده و تنها آرزویم این است که هرگز پول فروش شعرهایم برایم مهم نشود. البته فروش شعر و ترانه خوب است، اما با روحیاتی که از خودم سراغ دارم و این بازار آشوب، ای کاش هیچ وقت به آن نیازمند نشوم.
شاعران خانوم معتقدند خانم ها را راحت‌تر ممنوع الفعالیت می کنند. این موضوع چقدر صحت دارد؟
بله! بی انصافانه‌ترین ظلم‌ها، چه از بیرون جامعه ادبی، چه از درون جامعه ادبی و حتی گاهی در لباس دوستی به خانم ها میشود. متاسفانه بی‌رحمی و ناعدالتی در خصوص زنان زیاد است و این امر از ابتدا بوده‌است. اما بهتر است ما راه خودمان را برویم و توجهی به موانع سر راهمان نداشته باشیم. تا جایی هم که می توانیم مسیر اعتدال را رعایت کنیم تا همین تریبون‌های کوچکمان را از دست ندهیم.
ترجمه‌ها اغلب رونویسی‌است!
اوضاع غزل را چگونه میبینید؟
به نظرم به تعداد انگشتان دو دست شاعر غزلسرا داریم که دارند خوب کار می‌کنند و کمتر از انگشتان یک دست از اینها شاعران زن هستند. متاسفانه به غیر از این تعداد محدود بقیه نثر موزون می‌نویسند.
اوضاع ترجمه را چگونه می بینید؟
ترجمه کار دشواری است و به دلیل اینکه در ایران حقوق کپی رایت رعایت نمی‌شود و مترجم مجبور نیست از نویسنده اصلی اجازه بگیرد، برای یک اثر ده‌ها ترجمه وارد بازار میشود، که همه رونویسی از هم هستند. در خصوص کتاب هتل آنایورت، من با این مشکل مواجه شدم! نسخه‌ای که به ناشر داده‌بودم و بعد، از کار با آن نشر منصرف شدم، با کمی دست بردن روی متن و به نام شخصی که نمی دانم وجود خارجی دارد یا نه یک هفته در نمایشگاه به فروش رسید! اما تا متوجه شدند که من دارم مراحل حقوقی را طی می کنم دست از فروش برداشتند! این خاطره را تعریف کردم که بگویم اصلا اوضاع ترجمه در ایران خوب نیست.
دو کتاب از اورهان کمال ترجمه کردید. بر چه مبنایی او را انتخاب کردید؟
یکی از دوستانم در ترکیه که خود استاد ادبیات در دانشگاه هاتای بود مرا به سمت ترجمه از این نویسنده سوق داد. ضمن اینکه از این نویسنده بزرگ کمتر در ایران ترجمه شده و من دوست داشتم کتاب‌هایی را انتخاب کنم که ترجمه اولی باشد. محور اصلی آثار او، فقر و زندگی فقراست که یکی از دغدغه‌های اصلی من محسوب میشود.
از ترنم شعر به عنوان خبرگزاری تخصصی شعر ایران چه انتظاری دارید؟
تا جایی که می تواند آثار خوب را به مخاطبین معرفی کند و ارتباط با شاعران را قطع نکند. اگر قدرتش را دارد جلوی حاشیه های بی دلیل دنیای ادبیات و قدرت گرفتن برخی افراد نالایق را بگیرد.
گفت‌وگو: فاطمه طبایی
اختصاصی ترنم شعر / صنم نافع از شاعران و مترجمان روزگار ماست. مثل بیشتر بانوان این قشر در محدودیت رشد کرده و طعم تلخ ممنوعیت را چشیده‌است! از تباهی به بعد و اگر انتخاب می‌کردیم را به عنوان مجموعه شعر و بر خاک‌های حاصلخیر و جمیله را به عنوان ترجمه در کارنامه ادبی خود دارد.
با او به گفت‌وگو نشستیم تا از محدودیت‌های بانوان و اوضاع شعر و ترجمه برایمان بگوید:
شاید در نگاه کلی شاعر های زن را بشود به دو دسته تقسیم کرد؛ شاعرانی مثل پروین اعتصامی که محبت های مادرانه و مسائل زنانه را به لطیف ترین شکل بیان می‌کنند و شاعرانی مثل فروغ که سراغ خط قرمزها و تاب‌های جامعه می‌روند. کدام یک از این دو نگرش امروز باعث رشد و حرکت رو به جلوی شاعران زن و شعر زنان میشود؟
اصولا با مطرح کردن این سوال و به این شیوه مخالفم! به نظر من آثار شاعر، تلفیقی از محیط، زیستِ شاعرانه خود و ویژگی‌های شخصیتی اوست. حتی به این شکل، جدا کردن شاعر مرد و زن را هم قبول ندارم. ممکن است خصوصیات زنانه یا مردانه در شعر تاثیر بگذارد اما شاعر، شاعر است. اگر بخواهم حرکت رو به جلو را حرکت به سمتی که آثار شاعر بیشتر خوانده شود، تاثیر بگذارد و ماندگار شود، در نظر بگیرم، این حرکت باید به سمتی باشد که شاعر در بیان عواطف و احساساتش صداقت داشته باشد، به زبان روزگار خودش بنویسد، مطالعه را در اولویت زندگی اش قرار دهد و در این مطالعه از آثار جهانی غافل نشود.
به نظر من شاعر باید نسبت به تمام اتفاقاتی که در پیرامونش روی می‌دهد، از سقوط یک برگ درخت، بارش باران و برف، یک ماجرای عاشقانه ساده، یک اتفاق خاله زنکی، مرگ عزیز، بی پولی، ثروت و … گرفته تا مسائل کلان نظیر مسائل سیاسی اجتماعی، نگاهی شاعرانه داشته باشد.
کتاب هایی که ترجمه کردید چقدر روی شعر شما تاثیر گذاشته است؟
به نظرم برای اینکه تاثیرش را بسنجم، زود است. اما فکر می کنم خواندن هر کتابی، شنیدن هر خبری و یا هر اتفاق به ظاهر ساده‌ای، می‌تواند روی شعر من اثر بگذارد که باز اینکه این اثر گذاری مثبت بوده یا منفی جوابی نیست که من به آن بدهم. ترجمه، سفر و حضور در محیطی که آثار مربوط به آن را ترجمه کردم نیز قطعا روی نگاه شعریام تاثیر گذار بوده‌است.
از کتاب “از تباهی به بعد“ سه سال گذشته است تصمیمی برای چاپ کتاب جدید تان ندارید؟
قطعا تصمیم به چاپ مجموعه و مجموعه‌های جدید دارم. حداقل تا زمانی که زنده هستم و می‌توانم آثار قابل قبول خلق کنم. اما با توجه به شرایطی که از زمستان 98 درگیر آن هستیم، رفت و آمد ها، حضور در نمایشگاه‌ها و شرایط ارائه اثر نویسندگان به مخاطبین سخت شده‌است. این کار را گذاشته‌ام بعد از گذر از بحران کرونا، که امیدوارم به زودی اتفاق بیفتد. در حال حاضر اندازه دو مجموعه شعر، کار منتشر نشده دارم. شاید تمام آن‌ها را به همراه آثار دیگر در یک جلد گزیده اشعار منتشر کنم. بگذارید این روزها بگذرد حتما در باره‌اش جدی تر فکر خواهم کرد.
چرا کتاب “اگر انتخاب می کردیم“ در روز دوم نمایشگاه ممنوع الفروش شد؟
در این رابطه از من خواسته‌اند سکوت کنم! خودم هم ترجیح می‌دهم حرفی نزنم. در مورد آینده حرف بزنیم و کتاب هایی که در راه دارم بهتر است.
جمع شدن فروش کتاب تان ادامه مسیرتان را چقدر عوض کرد؟
راستش برای من هیج فرقی نکرد، من با مخاطبینم از طریق فضای مجازی در ارتباط هستم و بودم. کسی که بخواهد از من بخواند یا بشنود راهش را می‌داند. ضمن اینکه درآمد حاصل از فروش کتاب برای من هیچ وقت مهم نبوده و تنها آرزویم این است که هرگز پول فروش شعرهایم برایم مهم نشود. البته فروش شعر و ترانه خوب است، اما با روحیاتی که از خودم سراغ دارم و این بازار آشوب، ای کاش هیچ وقت به آن نیازمند نشوم.
شاعران خانوم معتقدند خانم ها را راحت‌تر ممنوع الفعالیت می کنند. این موضوع چقدر صحت دارد؟
بله! بی انصافانه‌ترین ظلم‌ها، چه از بیرون جامعه ادبی، چه از درون جامعه ادبی و حتی گاهی در لباس دوستی به خانم ها میشود. متاسفانه بی‌رحمی و ناعدالتی در خصوص زنان زیاد است و این امر از ابتدا بوده‌است. اما بهتر است ما راه خودمان را برویم و توجهی به موانع سر راهمان نداشته باشیم. تا جایی هم که می توانیم مسیر اعتدال را رعایت کنیم تا همین تریبون‌های کوچکمان را از دست ندهیم.
اوضاع غزل را چگونه میبینید؟
به نظرم به تعداد انگشتان دو دست شاعر غزلسرا داریم که دارند خوب کار می‌کنند و کمتر از انگشتان یک دست از اینها شاعران زن هستند. متاسفانه به غیر از این تعداد محدود بقیه نثر موزون می‌نویسند.
اوضاع ترجمه را چگونه می بینید؟
ترجمه کار دشواری است و به دلیل اینکه در ایران حقوق کپی رایت رعایت نمی‌شود و مترجم مجبور نیست از نویسنده اصلی اجازه بگیرد، برای یک اثر ده‌ها ترجمه وارد بازار میشود، که همه رونویسی از هم هستند. در خصوص کتاب هتل آنایورت، من با این مشکل مواجه شدم! نسخه‌ای که به ناشر داده‌بودم و بعد، از کار با آن نشر منصرف شدم، با کمی دست بردن روی متن و به نام شخصی که نمی دانم وجود خارجی دارد یا نه یک هفته در نمایشگاه به فروش رسید! اما تا متوجه شدند که من دارم مراحل حقوقی را طی می کنم دست از فروش برداشتند! این خاطره را تعریف کردم که بگویم اصلا اوضاع ترجمه در ایران خوب نیست.
دو کتاب از اورهان کمال ترجمه کردید. بر چه مبنایی او را انتخاب کردید؟
یکی از دوستانم در ترکیه که خود استاد ادبیات در دانشگاه هاتای بود مرا به سمت ترجمه از این نویسنده سوق داد. ضمن اینکه از این نویسنده بزرگ کمتر در ایران ترجمه شده و من دوست داشتم کتاب‌هایی را انتخاب کنم که ترجمه اولی باشد. محور اصلی آثار او، فقر و زندگی فقراست که یکی از دغدغه‌های اصلی من محسوب میشود.
از ترنم شعر به عنوان خبرگزاری تخصصی شعر ایران چه انتظاری دارید؟
تا جایی که می تواند آثار خوب را به مخاطبین معرفی کند و ارتباط با شاعران را قطع نکند. اگر قدرتش را دارد جلوی حاشیه های بی دلیل دنیای ادبیات و قدرت گرفتن برخی افراد نالایق را بگیرد.
گفت‌وگو: فاطمه سادات طبایی
